Mit Dionizosa w poezji greckiej, od Homera do Eurypidesa

Przedmiotem niniejszej rozprawy jest mit Dionizosa w poezji greckiej od Homera do Eurypidesa. Sformułowany w ten sposób temat wymaga obszernego komentarza, stanowi bowiem wynik kompromisu pomiędzy moimi zainteresowaniami i ambicjami a tym, co w wyniku przeprowadzonych przeze mnie badań okazało się szczególnie istotne dla zrozumienia jednego z centralnych zagadnień religii greckiej, jakim jest mitologia i kult boga wina.

Na temat Dionizosa powstała olbrzymia ilość opracowań naukowych, popularnonaukowych, pseudonaukowych, jest on również obecny we współczesnej kulturze wysokiej i popularnej. Pomimo zainteresowania, jakim się cieszy, a może właśnie dzięki niemu, bóg ten nie przestaje wzbudzać poważnych kontrowersji i wciąż jest przedmiotem ożywionej dyskusji. Dowodzi tego skrótowe wyliczenie ważniejszych linii interpretacyjnych, wyznaczonych przez najwybitniejszych spośród dwudziestowiecznych badaczy religii greckiej. Dionizos stał się między innymi bogiem wegetacji i płodności (np. Harrison 1903; Nilsson 1940: 32-41), ekstatycznego tańca o funkcji terapeutycznej (Dodds 1960 i de Martino 1971: 209-300), przemocy kolektywnej (Girard 1993: 165-196), mistycznego rytuału kreującego poczucie jedności grupy wyznawców (Harrison 1912, Seaford 1994 i 2006), iluzji estetycznej i epistemologicznej (Segal 1997: 215-271), emancypacji seksualnej kobiet i miłości małżeńskiej (Keuls 1984 i 1988: 377-402), radosnej erotyki (Isler-Kerényi 2007: 1), inicjacji w dorosłość (Vidal-Naquet 1992), został zrównany z Freudowskim id (Sale 1972) i z innym kulturowym (Detienne 1986: 11-43). Powyższe zestawienie jest bardzo niepełne, pomija bowiem najśmielsze, a zarazem najbardziej fascynujące koncepcje, w rodzaju tych, które forsowali wybitni i wpływowi intelektualiści, tacy jak Fryderyk Nietzsche, Jan Kott czy Ruth Benedict.